W rozważaniach nad anatomią funkcjonalną tej części aparatu ruchu bierze się pod uwagę trzy warunki funkcjonalności, a mianowicie:

• ruchliwość,

• zdolność do przenoszenia obciążeń,

• stabilność.

Warunki funkcjonowania kręgosłupa wpływają na siebie wzajemnie i są realizowane przez odpowiednią formę i funkcję różnych struktur, z których jest zbudowany kręgosłup.

Ze względu na funkcjonalną budowę kręgosłupa przeciwstawne niekiedy warunki pracy różnych stawów współdziałają ze sobą.

W kręgosłupie istnieje bardzo dobre rozwiązanie dla współistnienia kombinacji stałości i ruchliwości. Duża liczba małych członów, kręgów, które jeden względem drugiego są mało ruchome i dosyć stabilnie połączone, razem tworzą bardzo ruchomy i stabilny kręgosłup. Ze względu na optymalny sposób ułożenia kręgów jeden na drugim, połączonych przez różne typy stawów, kręgosłup jako całość zyskuje wystarczającą stabilność, mogąc dosłownie i w przenośni być osią, wokół której funkcjonuje całe ciało.

W kręgosłupie występują trzy typy połączeń:

1. więzadła; należą do tzw. połączeń włóknistych

2. krążki; należą do tzw. połączeń chrzęstnych

3. stawy międzykręgowe; należą do tzw. połączeń maziowych.

Połączenia te dbają o stabilność kręgosłupa i nazywane są także biernymi stabilizatorami. Już Fick (1911) zauważył, że gdy "oddalał" przy badaniu kręgosłupa i "uwalniał" przyczepiające się do niego mięśnie, kręgosłup jako element szkieletu przyjmował zawsze to samo typowe ustawienie. Dlatego mówił on o własnym kształcie kręgosłupa. Później, dzięki eksperymentom Munro, który badał stabilność odcinka szyjnego, stało się jasne, że kręgi ze względu na swój kształt wnoszą do ogólnej ruchomości i stabilności tylko mały przyczynek.

Kręgosłup uzyskuje dużą stabilność, ponieważ kręgi są połączone przez krążki. Dalsze powiększenie stabilności osiąga się za przyczyną przebiegu więzadła podłużnego przedniego i tylnego. Omawiana cecha kręgosłupa jest także naturalnie zagwarantowana przez mięśnie, czyli tzw. stabilizatory zewnętrzne, zwane też aktywnymi. Świadczy o tym badanie EMG, wskazujące, że w postawie wyprostowanej człowiek rozwija niewielką aktywność mięśniową. Dowodem na bardzo funkcjonalny sposób budowy kręgosłupa, przy minimum zapotrzebowania na energię, jest jego kształt, ułatwiający przeciwdziałanie sile ciężkości. Każdy kręg i krążek, a więc i kręgosłup muszą być tak zbudowane, by człowiek mógł prawidłowo funkcjonować.

Dzięki kombinacji stałości i wytrzymałości na obciążenia kręgosłup uzyskuje taką trwałość, która zabezpiecza jego funkcje jako szkieletu zewnętrznego i wewnętrznego. Jako szkielet zewnętrzny ("egzoszkielet") chroni on układ nerwowy ośrodkowy (rdzeń kręgowy) i części obwodowego (nerwy rdzeniowe). Jako szkielet wewnętrzny ("endoszkielet") przyczynia się do zachowania kształtu tułowia i gwarantuje mięśniom, więzadłom i krążkom międzykręgowym miejsce przyczepu. Jednocześnie stałość kręgosłupa umożliwia mu dźwiganie tułowia i obręczy kończyny górnej; pełni on także rolę pośrednika między obręczą miednicy i kończyną dolną.

W przypadku niestabilności na określonym poziomie kręgosłupa dochodzi do ograniczenia mobilności i zdolności do przenoszenia przez niego obciążeń. Typowy pacjent z chorobą Bechterewa zyskuje na stabilności w obrębie kręgosłupa, jednak mobilność i zdolność do przenoszenia obciążeń ma wyrażnie ograniczoną.

Obrona warunków funkcjonalności kręgosłupa odbywa się najlepiej przez optymalny ruch ciała. Obrazują to słowa Rouxa: "C 'est la function, qui fait l'organ" (funkcja określa przeznaczenie organu).

~Anatomia na żywym człowieku

Wstęp do terapii manualnej

Wim Jorritsma

wydanie I polskie pod redakcją Zofii Ignasiak i Grzegorza Żurka

Urban & Partner, Wrocław 2004, dodruk 2009